İnsan sağlığı için tehlikeli olmasına rağmen birçok kimyasala maruz kalıyor ve soluyoruz. Asbest lifleri havaya uçtuğunda öldürücü olabilir. Asbest lifleri solunum yollarında akciğerlerde birikerek yaralanmalara neden olur. Bu nedenle asbest tehlikeleri ciddiye alınması gereken bir durumdur. Asbest kolay tutuşması, ısıya karşı dayanıklı olması ve ısı yalıtımı sağlaması nedeniyle birçok yerde kullanılmaktadır. Asbest ayrıca asbest olarak da bilinir. İnşaat, gemi yapımı, otomotiv ve dokuma gibi birçok endüstriyel alanda kullanılan asbest, ülkemizde de birçok alanda faaliyet göstermektedir.
ASBEST NEDİR? NEREDE KULLANILIR?
Çevrede doğal olarak bulunan ve lifli (iğ) bir yapıya sahip bir mineral kümesidir. Asbest kümesindeki minerallerin ortak özelliği lifli yapılarıdır. Asbest mineralleri bu lifli yapısal özelliklerinden dolayı “lifli mineraller” olarak da bilinirler. Bu yapı sayesinde mineraller ısıya, sürtünmeye ve basınca yani gerilime karşı oldukça dirençlidir. İçeriğindeki lifli yapı onlara mükemmel bir yalıtım yeteneği kazandırır. Bu özellikleri sayesinde asbest, endüstride yaklaşık 3.000 iş kolunda yaygın kullanım alanı bulmuştur.
Son yıllarda insanlar ve asbest arasında yoğun bir ilişki oluşmuştur. Gelişmiş ülkelerde asbest kullanımının kapsamı, madencilik ve endüstriyel ortamlarda gelişen profesyonel temaslarla ilgilidir. İşçiler, asbest madenlerinde ve bazı iş alanlarında doğrudan, bazı iş alanlarında ise dolaylı olarak asbest ile temasa geçmişlerdir. Yine bu madenlerin veya işyerlerinin çevresinde yaşayanlar, çevre kirliliği nedeniyle daha düşük konsantrasyonda da olsa asbest ile temas etmek zorunda kalmışlardır.
Gelişmekte olan ülkelerde asbest maruziyeti, endüstrinin gelişmesine paralel olarak artmıştır. Ülkemizde 2010 yılında asbest üretimi ve kullanımı tamamen yasaklanmıştır. Ancak bu tarihe kadar üretilen ve kullanılan asbest hala hayatımızın her alanında yer almaktadır.
Asbest üretiminin ve kullanımının yasak olduğu ülkelerde, bu iş alanlarında cam elyafı gibi asbest dışındaki elementlerin de yavaş yavaş kullanılmasına yönelilmiş ve böylece iş kollarında asbestsiz ortamlar oluşmaya başlamıştır. Ancak daha önce kullanılan eserlerden dolayı asbest teması devam etmektedir.
ASBEST NEREDE BULUNUR VE KULLANILIR? NEREDE İLETİŞİM KURULUR?
3.000’den fazla kullanım alanı bulunan asbest, özellikle gemi, uçak, otomobil endüstrisinde, makine alanlarında, inşaat bölümünde, ısı ve ses yalıtımında yağlayıcı ve sızdırmazlık elemanı olarak yaygın bir şekilde kullanılmaktadır.
-Doğal asbest: Doğada yayılmış onlarca asbest türü vardır. Bazı bölgelerde su ve havadaki eser miktarda bulunabilir ancak bu kanserojen etkisini gösterecek düzeyde değildir (yani hepimizin ciğerlerinde birkaç kristal bulunabilir). Yerleşim yerlerinde toprak içeriğinde bulunabilir.
-Isı ve ses yalıtım sistemleri: Özellikle eski gemilerde, uçaklarda, otobüslerde, konut çatılarında, itfaiyeci kıyafetlerinde, perdelerde, ütü masalarında, fırın eldivenlerinde kullanılırdı.
-Evlerde: Asbest içeren çimento ve badana karışımlarında kullanılır. Asbest ayrıca su ve kanalizasyon borularını katılaştırmak için de kullanıldı.
-Fren balataları: Asbest, tekerlekli araçlar için fren balatalarının üretiminde değerli bir katkı maddesiydi.
ASBEST TEMASI NERELERDE OLUŞABİLİR?
1- Mesleki temas (endüstri irtibatı)
2- Astar: Asbest madeni,
3- İkincil: Eternit, dokuma sanayi gibi asbest içeren elementlerle çalışan işyerleri.
4- Üçüncül: Meslek ortamından çevresel temas:
-
Aile içi temas: İşyerlerinde çalışanların konuta getirdikleri kıyafetler nedeniyle teması,
-
Yerleşim – mahalle yoluyla iletişim,
5- Çevresel temas: Yaşam ortamlarında kullanılan bazı ekipmanlarda asbestin artması nedeniyle etrafa yayılması.
6- Kırsal alanlarda asbest teması: Kırsal alanlarda temas.
ASBEST HASTALIĞI NEDİR? ASBEST TEHLİKESİ
Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansı (IARC), her yıl dünyada kansere neden olan faktörleri özelliklerine göre sistematik olarak kategorize etmektedir. Kurumun kanserojenler listesinde asbest, “kesinlikle kanserojen” tanımıyla 1. kümede sınıflandırılmaktadır. Asbestin inhalasyon sonrası solunum sisteminde neden olduğu bazı hastalıklar şunlardır:
1-Kalsifiye veya kalsifiye olmayan plevral plak (akciğer zarı üzerinde kalsifikasyonlu veya kalsifikasyonsuz lokal membran kalınlaşması)
2- Diffüz plevral fibrozis (akciğer zarının çepeçevre kalınlaşması)
3- İyi huylu asbest plörezi (akciğer zarları arasında iyi huylu su birikmesi)
4- Asbest (akciğerlerde asbest birikmesine bağlı olarak sertleşme ve bozulma)
5- Yuvarlak atelektazi (akciğerde küçük sönük alanlar)
6- Mezotelyoma (akciğer zarı kanseri)
7- Akciğer kanseri
Bu hastalıklar, asbestle temas eden topluluklarda sıradan insan topluluklarına göre çok daha yaygındır. Asbestin neden olduğu hastalıkların ekonomik yükü de oldukça ağırdır. Araştırmalara göre Almanya’nın asbestin neden olduğu hastalıkların tedavisi için yıllık harcaması 290 milyon Euro. Japonya’da bugüne kadar toplam 27 Milyar Yen harcandığı biliniyor.
